Dzięki za odpowiedzi.
Wiem, że Prato to obecnie standard dla rozwiązań symulacji (?) divMMC via FPGA/CPLD. Niestety, choć bukwy są znajome, to VHDL jest dla mnie cokolwiek nieczytelny i trudno coś z tego dla prostego wyrobnika w Z80 wydobyć. ExDos to już niemal pełny system operacyjny, a przynajmniej file system a la POSIX, a to mnie nie interesuje. Również szczebel niżej, to jest FAT16/32, jest świetnie udokumentowane, więc nie zawracam gitary o takie błahostki
.
Ciekawe zaczyna się niżej - sam protokół SPI (dzięki @Steev, tego nie znałem) i jeszcze niżej, timinigi wysyłki i odbioru komend sterujących SD. Część rozwiązań, które wygrzebałem bazowała na kilku portach, inne oparte tylko na dwóch (wybór urządzenia SPI i drugi port do odbioru i wysyłki). Potrzebne mi to do reverse engineerengu Spectrum Next i uzupełnienia dokumentacji technicznej tego komputerka. Tam w procesie komunikacji ze SPI uczestniczą porty E7h i EBh - pierwszy dokonuje selekcji urządzenia, drugi to generalna bramka in/out - wydaje mi się, że podobne rozwiązanie zaproponowali bracia Czesi, bo w jakieś dokumentacji ktoś się odwoływał do owych portów właśnie w kontekście MMC (niestety, bez istotnych szczegółów). Podaje adresy portów w nadziei, że komuś coś się przypomni, gdy sam coś kiedyś kodził.
Nie przypuszczam by twórcy ZX Next wymyślili od zera ten kawałek HW (bo znalazłem kilka rozwiązań dla eksperymentalnych homebrew komputerków opartych na Z80 (ale nie Speccy), ale raczej jako ProofOfConcept), choćby dla kompatybilności, co najwyżej dostosowali SW. Niestety, ta część Neksta nie jest open source, a twórcy nie odpowiadają na pytania (co przy closed source nie dziwi), więc pozostaje szukanie po omacku i analizowanie potencjalnych źródeł.