speccy.pl

Nawigacja

Komputer Bajt

Drukuj
18 Mar 2014
Gelip
Hardware
36651 czytań
2 komentarze

"Bajt" - klon ZX Spectrum

Komputer „Bajt” (rus. Байт) jest to klon ZX Spectrum produkowany na Białorusi w latach 1989-1995 przez Brzeską Fabrykę Elektro-Mechaniczną (БЭМЗ - Брестский Электро-Механический Завод), która była spółką brzeskiego stowarzyszenia na rzecz produkcji techniki obliczeniowej (БПО СВТ - Брестское Производственные Объединение Средств Вычислительной Техники). Skrót ten jest głównym napisem pojawiającym się na ekranie po włączeniu komputera:

Swego czasu komputer można było łatwo kupić na lokalnych bazarach we wschodniej Polsce a zwłaszcza w miejcowościach położonych blisko granicy z Białorusią. Swój egzemplarz kupiłem w styczniu 1993 - przed denominacją złotego - za 600 000zł

Produkowana była też wersja Bajt-01, która zawierała rozszerzony tryb graficzny oraz system CP/M. Do komputera dołączona była obudowa zawierająca kontrolery napędów tzw. Контроллер Внешних Устройств (КВУ). Ta wersja komputera przypominała już wyglądem bardziej współczesny PC. Więcej można poczytać tutaj.

Bajt-01

Klawiatura

Do dziś uważam iż z wyglądu i wyposażenia jest to bardzo dobry klon ZX Spectrum. Komputer wygląda jak klawiatura dzisiejszego PC-ta bez klawiszy funkcyjnych i klawiatury numerycznej w miejscu której jest klawiaturowy kempston joystick i wbudowany głośnik.

Klawiatura komputera Bajt

Kiedyś - gdy nie było jeszcze internetu, wyjąłem wszystkie klawisze z klawiatury aby je wyczyścić, niestety miałem później problem z poprawnym ich umiejscowieniem. Gdy już mi się to udało zabrałem się natychmiast za rysowanie wzoru klawiatury tak aby na przyszłość mieć problem z głowy:

Rozkład klawiatury Bajt

Klawiaturę rozrysowałem tak, że pominąłem rosyjskie 'bukwy' zastępując jednocześnie nazwy klawiszy specjalnych na ich odpowiedniki w ZX Spectrum, np. 'ПРОПИСНЫЕ' = 'CAPS SHIFT'

Specyfikacja komputera

Procesor: CPU 3.5MHz (Т34ВМ1)
Pamięć: 48k RAM, 16k ROM
przycisk RESET (СБРОС)
przycisk zgodności z ZX Spectrum (СОВМЕСТ)
port Kempston Joystick (ДЖОЙСТИК)
wyjście RGB
złącza MIC, EAR (МФ)
nietypowe złącze krawędziowe (СИСТ) ale sygnały są zgodne ze złączem ZX Spectrum
ekran 256x192, 15 kolorów

ROM Bajta po podmianie w emulatorze ZX Spectrum np. Spectaculator działa bez problemu. Oczywiście Spectaculator nie emuluje w pełni komputera ale w wersji 7.5 działa np. poprawka DD72speaker_fix ROM'u DD72 która odłącza od wbudowanego głośniczka dźwięk ładowania programów:

"Implemented correct beeper emulation with respect to the four voltage levels produced by the ULA. The correct sound is now heard from (the few) programs using both the EAR and MIC bits to drive the speaker."

ROM Bajta uruchomiony pod Spectaculatorem

Po zastosowaniu poprawki w prawdziwym komputerze nie ma dźwięku w głośniczku w czasie ładowania programów za pomocą instrukcji LOAD "". Niektórzy uważają to za wadę ale według mnie jest to zaleta, ponieważ gry wczytują się w zupełnej ciszy - nigdy nie zapomnę wieczorów spędzonych przy Bajcie jak zasłaniałem głośnik poduszką lub czym popadnie aby wyciszyć te "piski" które z upływem czasu spędzonego przy komputerze stawały się denerwujące. Jeśli naprawdę zaistnieje potrzeba odsłuchu dźwięku LOAD "" to wystarczy zastosować rozgałęziacz mini-jack i podłączyć np. słuchawki - oczywiście w przypadku gdy wczytujemy gry z magnetofonu lub odtwarzacza MP3 podłączonego za pomocą kabla mini-jack:

Rozgałęziacz sygnału Audio

Komputer w odróżnieniu od ZX Spectrum posiada między innymi:

wbudowane rosyjskie znaki - Cyrylica
trójkanałowy timer КР580ВИ53 służący jako generator dźwięku
kilka dodatkowych klawiszy
koder SECAM do podłączenia do telewizora przez złącze antenowe

Kabel RGB

Oczywiście - jak wspomniałem wcześniej - komputer posiada również wyjście RGB dzięki czemu można np. podłączyć telewizor za pomocą złącza SCART. Jak na razie udało mi się zrobić kabel RGB-SCART pozwalający na wyświetlanie 8 kolorów bez odcieni jaskrawości (BRIGHT) - niestety wymaga to małej przeróbki złącza RGB polegającej na doprowadzeniu do niego napięcia 5V wymaganego do załączenia TV w tryb RGB. Ja wykorzystałem do tego celu pin 6 RGB (ВЫХ.НЧ) doprowadzając 5V ze złącza krawędziowego (СИСТ) z pinu A32 ale uwaga - pin numer 6 należy odłączyć od PCB. Najlepiej odlutować i odkręcić całe złącze RGB od PCB, odgiąć nogę 6 do góry i wlutować złącze z powrotem. Następnie za pomocą kawałka izolowanego kabla doprowadzić zasilanie 5V ze złącza krawędziowego na tę odgiętą nogę. Trzeba to zrobić starannie aby nie było żadnego zwarcia.

Schemat podłączenia RGB do Bajta

Modyfikacja PCB z dostarczeniem +5V dla złącza RGB [1]

Modyfikacja PCB z dostarczeniem +5V dla złącza RGB [2]

Zasilacz

Jakby ktoś nie miał oryginalnego zasilacza to można wykorzystać zasilacz AT lub ATX od komputera PC - niestety to również wymaga drobnej przeróbki. Bajt wymaga zasilania 5V i 12V które jest standardowo na wyjściu w zasilaczach AT lub ATX. Po wielu testach okazało się iż najlepiej (najbezpieczniej) do tego celu wykorzystać oryginalny wtyk zasilania wraz z kawałkiem kabla przylutowując do niego odpowiednio wtyk MOLEX - najważniejsza rzecz to nie pomylić 5V z 12V które w Bajcie jest odwrotnie niż we wtyku MOLEX. Trzeba bardzo uważać aby nie pomylić napięć gdyż można skończyć zabawę na tym etapie!

Części potrzebne do wykonania przelotki

Złożona przelotka do zasilania Bajta

Złącze krawędziowe, DivIDE i "Bajt"

Teoretycznie po drobnych przeróbkach w Bajcie powinno działać DivIDE. Więcej można poczytać w tym temacie na forum speccy.pl. Niestety do tej pory nie sprawdzone praktycznie aczkolwiek ROM Bajta działa bez problemu z emulowanym DivIDE w emulatorze EightyOne - link. Gotowa rozpiska wykonana przeze mnie:

Rozpiska złącza krawędziowego "Bajta" i ZX Spectrum

Strona poświęcona w całości "Bajtowi"

Dzięki uprzejmości użytkownika o ksywie Prusak powstał portal w języku rosyjskim, dotyczący komputera „Bajt” - http://zxbyte.ru na którym można dowiedzieć się wszystkiego ze szczegółami. Portal zawiera wiele opisów, zdjęcia a nawet filmiki dotyczące naprawy komputera. Można też pobrać oryginalną dokumentację a także wysokiej jakości schematy komputera. Znajdziemy tam również opis i schematy podłączenia różnych urządzeń peryferyjnych takich jak np. kontroler napędu dyskietek, kontroler IDE czy ROM-dysk a nawet opis rozszerzenia pamięci do 128KB lub 1MB.

Oryginalne oprogramowanie w różnych formatach (TAP, TZX, WAV) można pobrać tutaj. Do Bajta powstały też nieoficjalne kasety z oprogramowaniem. Jedna z takich kaset - dzięki wspólnej pracy mojej i użytkownika DDp z forum zx.pk.ru ujrzała światło dzienne w formacie TAP/TZX - link. Oczywiście na komputerze można uruchomić znaczną większość gier i programów napisanych dla ZX Spectrum - jak na razie trafił mi się tylko jeden program w którym nie działa kilka funkcji - Voice Manipulator2

Emulatory

Jak do tej pory nie ma pełnej emulacji Bajta. Prusak oferuje na swojej stronie emulator Unreal Speccy w pełni skonfigurowany. Istnieją też inne emulatory potrafiące emulować po części Bajta.

ZXMAK2

Program emuluje dość dobrze pamięć ROM dzięki czemu można załadować oryginalne oprogramowanie posiadające zabezpieczenie „Церикопик” (programy z cerikopikiem można uruchomić na prawdziwym ZX Spectrum ale trzeba najpierw zdjąć to zabezpieczenie za pomocą programu Kopik lub pobrać gotowe - już odbezpieczone programy)

ZXMAK2 do działania w WinXP wymaga DirectX 9.0c + DirectX End-User Runtimes (June 2010)

EMU 1.01 (Башкирия-2М)

Emulator ten potrafi z kolei zaemulować 3-kanałowy syntezator dźwięku VI53 (КР580ВИ53). Emulacja dźwięku nie jest idealna ale tragedii nie ma. Oczywiście BEEPER również istnieje w Bajcie. W pełni skonfigurowany emulator Byte EMU.rar można pobrać tutaj. Prawdę mówiąc powstało tylko kilka programów potrafiących wykorzystać 3-kanałowy syntezator dźwięku. Jednym z nich a jednocześnie najlepiej ukazującym możliwości VI53 jest intro zrusyfikowanej wersji programu graficznego Art Studio (Художник) odgrywające popularną melodię Lambada. Aby posłuchać "Lambady" odgrywanej przez VI53 można pobrać plik Lambada.emu i otworzyć w emulatorze EMU 1.01 najlepiej przeciągając plik myszą na okno programu.