forum speccy.pl
ZX Spectrum => HARDWARE => NAPRAWY => Wątek zaczęty przez: sokot w 2024.09.29, 16:41:17
-
Witam,
Wpadł mi w ręce ZX spectrum 16k dość ciekawy egzemplaż płyta Issue 2. Komputer działa ale brak kolorków :(. Był grzebany ktoś na nim wykonał tą modyfikację:
https://www.computinghistory.org.uk/det/32957/ZX-Spectrum-Issue-2-With-ULA-Modification/
Poniżej załączam foty swojego egemplarza (modygikacja jest tak podobna że mam wrażenie ze to dosłownie ten sam egzemplarz).
Mam kilka pytań: Co dokładnie robi ta modyfikacja ? (na stronie pisze że naprawia błędy ula ale nie znalazłem nic bardziej konkretnego)
Jak można naprawić brak koloru ? Czy na 16stce można zorbić composit moda i czy to pomoże ? ... oraz czy warto bo obraz z anteny pomimo braku kolorów żyleta.
Pozdrawiam serdecznie.
Marcin
-
Co dokładnie robi ta modyfikacja ? (na stronie pisze że naprawia błędy ula ale nie znalazłem nic bardziej konkretnego)
Za speccy.pl Wiki (https://speccy.pl/wiki/index.php?title=ULA):
5C102E - pierwsza ULA, wyprodukowana przez firmę Ferranti na przełomie marca i kwietnia 1982. Pierwszy układ nosi oznaczenie 8214, a więc 14 tydzień 1982 roku. Zawierała błąd, powodujący wstrzymywanie i instrukcji I/O podczas aktualizacji video. Inżynierowie Sinclair'a dodali modyfikację - mała płytka z układem scalonym nalutowana na ULA do góry nogami - stąd nazwa "dead cockroach" (martwy karaluch).
A tak przy okazji, jesteś pewien, że to model z 16KB? Zdjęcia mówią co innego... Wpisz PRINT PEEK 23732+PEEK 23733*256 Co uzyskałeś?
-
hmmm nie jestem. Mam to urządzenie:
https://shop.mumio.dev/Karta-Diagnostyczna-ZX-Spectrum-4-x-ROM-p63
I na tym ekranie diagnostycznym tylko ta pierwsza linia dotycząca 16k jest pass. Poniżej wszystko false więc uznałem że to jest pewnie ZX spectrum 16k
Po tej komendzie dostaje taki tekst:
2 Variable not found, 0:1
aaaa dodam jeszcze że ULA się dość mocno grzeje w środkowo górnej części
-
Fajny ten speccy w wersji 1.5. ULA jak w wersji 1, do tego zdechły karaluch i 48K na pokładzie.
-
Fajny nie fajny ale musze go ogarnąć bo chłopak niedomaga ;)
-
Takie modyfikacje są podobne, bo pewnie fabryczne.
W poleceniu coś źle wpisałeś.
Na płycie masz 48k tylko prawdopodobnie padnięte. Pokaż ekran diagnostyczny.
Composite mod jest niezależny od ilości pamięci.
Kolor możesz mieć odcięty, bo np. ktoś wolał lepszy obraz na cz-b tv.
Nie zrób w nim "rzeźni" - to raczej egzemplarz kolekcjonerski z niezbyt żywotną ULA, więc nie bardzo do używania.
-
Po tej komendzie dostaje taki tekst:
2 Variable not found, 0:1
Czy aby nie piszesz słów kluczowych litera po literze. :o
Anyway. W wyniku tego powinieneś otrzymać: 65535 jeśli to co znajduje się na zdjęciu jest sprawne; albo 32767 jeśli oprócz kolorów masz problem z RAMem.
-
Hej "print" pisałem z klawisza (jednym) ale komendy "peek" nie mogłem zlokalizować wiec l pisałem litera po literze.
-
Takie modyfikacje są podobne, bo pewnie fabryczne.
W poleceniu coś źle wpisałeś.
Na płycie masz 48k tylko prawdopodobnie padnięte. Pokaż ekran diagnostyczny.
Composite mod jest niezależny od ilości pamięci.
Kolor możesz mieć odcięty, bo np. ktoś wolał lepszy obraz na cz-b tv.
Nie zrób w nim "rzeźni" - to raczej egzemplarz kolekcjonerski z niezbyt żywotną ULA, więc nie bardzo do używania.
Jutro wrzuce tu print screena z tego ekranu (chodzi ci o ten z karta od mumio tak?)
Na pewno będe delikatny ale musze wiedziećod czego zacząć ;)
-
Hej "print" pisałem z klawisza (jednym) ale komendy "peek" nie mogłem zlokalizować wiec l pisałem litera po literze.
Klawisz "O" w trybie extended (tryb extended osiągasz po jednoczesnym wciśnięciu CAPS SHIFT i SYMBOL SHIFT -> literka "E" W prompt zamiast "L")
-
Hej, porobiłem testy i wrzucam screeny.
Będę bardzo wdzięczny za sugestie co z nim jest nie tak
Pozdrawiam,
-
Festiwal pieśni i tańca w górnym RAMie. Czy któraś z kości grzeje się? Za każdym razem masz błąd 7 bitu, więc tak jak podał ROM diagnostyczny IC22 jest podejrzany.
ALE mialem kiedyś podobny przypadek, tylko że w dolnym RAM, kiedy testy dawały różne wyniki. Czasem wadliwy był bit 7, czasem bity 7 i 6, innym razem losowe. Okazało się, że ULA dokonała żywota, a dokładnej jej multipleksacja adresów. W Twoim przypadku poszedł bym tym tropem i sprawdził multipleksery IC25 i IC26 na początek, zanim zaczniesz rwać 8 kości RAMu z płyty.
-
Hej "print" pisałem z klawisza (jednym) ale komendy "peek" nie mogłem zlokalizować wiec l pisałem litera po literze.
Klawisz "O" w trybie extended (tryb extended osiągasz po jednoczesnym wciśnięciu CAPS SHIFT i SYMBOL SHIFT -> literka "E" W prompt zamiast "L")
Prawidłowo wpisana komenda zwróciła taki wynik (załącznik)
-
16K RAM
-
W Twoim przypadku poszedł bym tym tropem i sprawdził multipleksery IC25 i IC26 na początek
Hej a podpowiesz jak je sprawdzać? Multimetr mi wystarczy czy trzeba jeszcze oscyloskopem ?
Co do grzenia sięto grzeje się ULA dość mocno. po kilku minutach nie sposób utrzymać palca na niej
-
Np. programatorem, który ma możliwość sprawdzania układów logicznych, albo podmienić na inne, byleby nie produkcji National.
-
Na pewno będe delikatny ale musze wiedziećod czego zacząć ;)
Tu nie chodzi o delikatność tylko o praktykę i posiadany sprzęt. Jeśli nie wylutowywałeś wcześniej układów z płyty Spectrum, to jest duża szansa, że rozwalisz przelotki, powyrywasz ścieżki itp, zwłaszcza gdy nie masz lutownicy z regulowaną temperaturą i grzejesz np. jakąś transformatorówką. A wszystkie podejrzane układy masz niestety wlutowane w płytę.
-
Np. programatorem, który ma możliwość sprawdzania układów logicznych, albo podmienić na inne, byleby nie produkcji National.
Mam programator XGecu PRO T48. Nada się ?
Dokładnie ten:
https://www.gotronik.pl/tl866-3g-programator-uniwersalny-t48-zif40-do-spi-nand-flash-pal-sram-xgecu-p-9597.html
Czyli trzeba je wylutować aby sprawdzić ?
-
Nada się, soft ma funkcję kontroli układów logicznych. Trzeba wylutować. Bez wylutowania potrzebujesz oscyloskop, albo sondę stanów logicznych.
-
Nada się, soft ma funkcję kontroli układów logicznych. Trzeba wylutować. Bez wylutowania potrzebujesz oscyloskop, albo sondę stanów logicznych.
Kolega wyżej powiedział że program sugeruje padnięta pamięć IC22 może lepiej zacząć od wymiany tej pamięci ? To mniej grzebania a może wystarczy. Bo z tymi multiplekserami (IC25 IC26) jest 2 razy więcej grzebania a wiadomo że wolałbym nie ingerować za dużo. Jak myślisz ?
-
Proszę, przeczytaj specyfikację własnego programatora na tej stronie. Jest tam napisane:
testowanie układów logicznych TTL/CMOS
A w instrukcji do programatora jest opisane jak to zrobić.
Tak, najłatwiej będzie jeśli wylatujesz te układy, ALE pamiętaj, że programator nie testuje parametrów dynamicznych, które są istotne w przypadku multiplekserów.
-
A może zacząć od wymiany tej pamięci IC22 tak jak sugeruje ten program? Jak myślisz ? mniej lutowania a może to wystarczy ? Jak ty byś zrobił ?
-
A czy któraś(eś) z kości pamięci jest(są) wyraźnie cieplejsza(e) niż pozostałe? (np. IC22)
-
A czy któraś(eś) z kości pamięci jest(są) wyraźnie cieplejsza(e) niż pozostałe? (np. IC22)
kości zimne ale ULA grzeje sie mocno
-
Proszę, przeczytaj specyfikację własnego programatora na tej stronie. Jest tam napisane:
testowanie układów logicznych TTL/CMOS
A w instrukcji do programatora jest opisane jak to zrobić.
Tak, najłatwiej będzie jeśli wylatujesz te układy, ALE pamiętaj, że programator nie testuje parametrów dynamicznych, które są istotne w przypadku multiplekserów.
Hej wylutowałem icka26 (nawet sprawnie poszło mam już pewne doświadczenie) i wrzuciłem w ten test logidzny. Wygląda że jest ok wrzucam print screena. To teraz zrobićto samo rozumiem z ickiem25 ?
-
ALE pamiętaj, że programator nie testuje parametrów dynamicznych, które są istotne w przypadku multiplekserów.
To może warto wymienić te multipleksery jak już wyjme oba ? (nawet jak logidznie nie zwracają błędów)
-
Sprawdziłem oba multipleksery IC25 i IC26 . Kości wydają sie być sprawne. NA pewno teraz złożę podstawki pod nie. Pytanie czy mimo wszystko ich nie wymienić ? Kolega KWF napisał że one mogą mieć i tak uwalone parametry dynamiczne. Co sądzicie ? Oczywiście następne co zrobie to pewnie wymienią tą kość pamięci IC22
-
Kurcze to nie był jeszcze test (ten poprzedni print screen) Przepraszam za moją amatorke ale robię to pierwszy raz. Podrzucam finalny test logiczny. Na obu kościach jest taki sam więc wychodzi że sąchyba dobre
-
Jeśli nie jesteś pewien, czy wynik z testu jest prawidłowy, porównaj go z tabelką stanów w karcie katalogowej układu scalonego.
Parametrów dynamicznych nie sprawdzisz bez oscyloskopu, ale na tym etapie nie przejmowałbym się nimi. Wsadziłbym podstawki pod te multipleksery i je zamontował ponownie w płycie. Następny w kolejce jest IC22, wymontowałbym go z płyty i zapuścił test pamięci. Test na bank pokaże błąd bitu 7, ale tego oczekiwałbym. Pytanie, czy jeszcze coś więcej będzie się sypało.
No i podstawowe pytanie: jakie są napięcia na liniach zasilających?
Na jesienne wieczory polecam obejrzeć całą serię Joulespera Coulomba: https://www.youtube.com/watch?v=IzgCmldm2H4
-
Jeśli nie jesteś pewien, czy wynik z testu jest prawidłowy, porównaj go z tabelką stanów w karcie katalogowej układu scalonego.
Parametrów dynamicznych nie sprawdzisz bez oscyloskopu, ale na tym etapie nie przejmowałbym się nimi. Wsadziłbym podstawki pod te multipleksery i je zamontował ponownie w płycie. Następny w kolejce jest IC22, wymontowałbym go z płyty i zapuścił test pamięci. Test na bank pokaże błąd bitu 7, ale tego oczekiwałbym. Pytanie, czy jeszcze coś więcej będzie się sypało.
No i podstawowe pytanie: jakie są napięcia na liniach zasilających?
Na jesienne wieczory polecam obejrzeć całą serię Joulespera Coulomba: https://www.youtube.com/watch?v=IzgCmldm2H4
Bardzo dziękuję za wskazówki i link. już widziałem jego jeden film ale pewnie oberzje więcej - pewnie ma on tam coś na temat tych pomiarów napieć. Mam 2 pytania. Pierwsze odnośnie tego testu czy myślisz że da się go zrobić w tym programie co sprawdzałem mulipleksery ? Drugie czy nazwa multiplekserów czyli "SN74LS157N motorola 18238" musi być identyczna ? Musze znaleźć dokładnie ten model aby sprawdzić kartę katalogową. Ewentualnie jak będę chciał wymienić to też muszą być identyczne ? BO widze że na płycie multipleksery nie róznia się tylko tym symbolem "SN74LS157N motorola".
-
Musisz zdobyć 74LS157 przyzwoitej firmy, czyli np. Texas Instruments, czy wspomnianej Motoroli. Oznaczenia producentów mogą się nieznacznie różnić, ale 74, LS i 157 jest chyba zawsze. Zacznij może jednak od montażu podstawek i sprawdzenia tych wylutowanych układów w płycie. Jeśli przechodzą testy, może problemem były utlenione połączenia?
-
Panowie kurka kości raczej na bank są dobre przechodzą testy ale ... zamontowałem podstawki i coś nie hula mi spectrum jak wsadzam do IC26 multiplekser (nieważne który z wyjętych). Wywala krzaki jak przy walnietej pamięci. Co ciekawe jak tam nie ma multipleksera to Gumiak odpala normalnie. Tzn na podstawce którą włożyłem IC25 i na obu wyjętych multiplekserach (sprawdzałem na niej oba wyjęte). Wiem, wiem od razu sobie pewnie mylsicie że coś zwaliłem i ta podstawka to jest zamontowana jak w rzeźni ale uwierzcie mi że zrobiłem to elegancko. Już okres rzeźni mam za sobą ;). Dziś multimetrem sprawdzałem jeszcze wszystkie nóżki czy nie ma zwarć i czy jakaś ścieżka nie przewodzi. Noz kurde wszystko jest cacy (chyba że coś zupełnie abstrakcyjnego sie stało). A jadnak jak wsadzam w nią kość (którykolwiek z wyjęych muliplekserów) to krzaki. Zaraz biore się za pomiary które były na filmie od kolegi post wyżej i napisze jak to wygląda. Czy ten IC26 jest mocno powiązany z pamięcia IC22? moze on ją obsługuje jakoś i coś ta pamięć doszła do krawędzi ? Pozdrawiam i dalej z wdzięcznością oczekuje na sugestie
-
Kolego - nóżki, a nie "nużki". Zachowajmy jakiś poziom ortograficznej konwersacji.
Jak dla mnie przyczyna leży w górnym RAM-ie.
Poza tym, niektóre ISSUE 2 są kapryśne.
-
Dobra pomierzyłem jeszcze rezystencje. I chyba na pamięciaciach jest problem.
po kolei
Reguletor napięcia : 178 KOhm
pamięci nieskiego poziomu (te z filmu)
prawy górny róg: 0,1 Ohma
prawy dolny róg: 1,17 KOhma
lewy górny róg: 98 KOhmów !!!
lewy dolny róg 0,88 KOhma
Cewka:
lewy zwój 0,2 Ohma
prawy zwój 0,3 Ohma
pomiędzy zwojami pona 5 MOhmów.
Chyba coś jest nie tak przy pamięciach ?
Jutro jeszcze ogarne tranzystory
A jakie powinny być napięcia na pamięciach górnego poziomu bo tam też jest chyba ostro. Prawy dalny róg na każdej ponad 5Mohm.
Może wpływ na te wyniki mają stare kondensatory ? Powinno się je podobno wymieniać ?
-
Kolego - nóżki, a nie "nużki". Zachowajmy jakiś poziom ortograficznej konwersacji.
Przepraszam pisze w emocjach i mi ortografię odcina ;)
-
Z Twoich pomiarów wynika, że nie masz zwarcia, ale to już jakby wiadomo od początku, bo komputer działa, dolny RAM pracuje, a problem jest z górnym. Może zmierzyłbyś wszystkie napięcia na pamięciach i przedstawił wyniki?
-
Z Twoich pomiarów wynika, że nie masz zwarcia, ale to już jakby wiadomo od początku, bo komputer działa, dolny RAM pracuje, a problem jest z górnym. Może zmierzyłbyś wszystkie napięcia na pamięciach i przedstawił wyniki?
Chodzi o rezystancje na wszystkich nóżkach dolnych RAM'ów ... przy wyłączonym kompie? - teraz tak robiłem według filmu.
Czy na górnych ramach też mam mierzyć ?
Daj znać na pewno pomierzę dzisiaj po procy i wrzucę tu wyniki.
-
Czy ten IC26 jest mocno powiązany z pamięcia IC22? może on ją obsługuje jakoś i coś ta pamięć doszła do krawędzi ? Pozdrawiam i dalej z wdzięcznością oczekuje na sugestie
Przepraszam za wrodzoną wredotę i podstawowe pytania, bo na razie w idziesz po omacku.
Czy masz schemat do swojego komputera? Jeśli nie, wypadałoby go sobie ściągnąć z sieci i go przestudiować.
Masz jakąkolwiek wiedzę o elektryce lub elektronice?
Czy umiesz czytać schematy?
Czy wiesz co to bramki logiczne ich tabele prawdy?
Odpowiadając na Twoje pytanie. IC26 multipleksuje adresy pamięci A0, A1 i A2 oraz odpowiada za wybór aktywnej połówki układów 4532/4164 wszystkich układów górnej pamięci.
Ponad to kilka postów wcześniej napisałem co zrobiłbym w kolejnym kroku.
Dolny RAM zostaw w spokoju. Skoro nie ma zwarcia w dowolnym punkcie pomiędzy liniami zasilającymi (+12 V, +5 V i -5 V) a masą (GND) to pomiary w innych miejscach tych samych linii do masy nie mają sensu.
-
Czy ten IC26 jest mocno powiązany z pamięcia IC22? może on ją obsługuje jakoś i coś ta pamięć doszła do krawędzi ? Pozdrawiam i dalej z wdzięcznością oczekuje na sugestie
Przepraszam za wrodzoną wredotę i podstawowe pytania, bo na razie w idziesz po omacku.
Czy masz schemat do swojego komputera? Jeśli nie, wypadałoby go sobie ściągnąć z sieci i go przestudiować.
Masz jakąkolwiek wiedzę o elektryce lub elektronice?
Czy umiesz czytać schematy?
Czy wiesz co to bramki logiczne ich tabele prawdy?
Odpowiadając na Twoje pytanie. IC26 multipleksuje adresy pamięci A0, A1 i A2 oraz odpowiada za wybór aktywnej połówki układów 4532/4164 wszystkich układów górnej pamięci.
Ponad to kilka postów wcześniej napisałem co zrobiłbym w kolejnym kroku.
Dolny RAM zostaw w spokoju. Skoro nie ma zwarcia w dowolnym punkcie pomiędzy liniami zasilającymi (+12 V, +5 V i -5 V) a masą (GND) to pomiary w innych miejscach tych samych linii do masy nie mają sensu.
Spoko,
Masz racje z tą moja wiedzą dopiero się wdrażam od 2 lat mniej więcej hobbistycznie ale chciałbym go ogarnąć po prostu. I tak to zrobię nawet jak się wkurzycie i przestaniecie odpisywać - uparty jestem :)
Już jednego amstrada cpc 464 naprawiłem a musiałem oprócz wymiany pamięci regenerować ścieżki i tulejki :) (które notabene sam pozrywałem - stąd doświadczenie z wymianą RAMÓW)
Schemat sobie wydrukuję oczywiście. Chyba sobie poradzę z czytaniem. Jakby co to podpytam. Dziękuję tez za informację co robi ten IC26 zawsze to rozjaśnia.
Oczywiście wymienię tą pamięć IC22 jeśli tak sugerujesz myślałem że te zwarcia o których pisze kolega wyżej trzeba by ogarnąć po prostu wcześniej. (brak doświadczenia ;))
Powiedz mi tylko jeszcze proszę mam pamięć Texas Instruments TMS4532-20NL4 P8236. Czy musze szukać dokładnie takiej kości czy wystarczy z oznaczeniem TMS4532-20NL4 ?
I jeszcze pytanie czy powinienem naprawiać te nieprawidłowe rezystancję na Ramach ? Ten gościu z filmu mówił żeby nawet kompa nie włączać jak te pomiary odbiegają od jego norm.
Pozdrawiam i nie bij pls ;)
-
W Twoim przypadku pamięci górnego RAMu mogą być dowolne typu 4164 o czasie dostępu 200ms, takie jak masz czyli TMS4532-20NL4, lub każde inne 1 bitowe 32kB z aktywną górną połówką.
Do poczytania: http://www.breakintoprogram.co.uk/hardware/computers/zx-spectrum/hardware/ram
-
W Twoim przypadku pamięci górnego RAMu mogą być dowolne typu 4164 o czasie dostępu 200ms, takie jak masz czyli TMS4532-20NL4, lub każde inne 1 bitowe 32kB z aktywną górną połówką.
Nie tak do końca dowolne 4164, bo należy użyć tych z odświeżaniem 128 cykli. Wynika to z konstrukcji Z80, który samodzielnie "inaczej" nie potrafi.
Co prawda większość 4164 pracuje właśnie tak, ale zdarzają się też takie które wymagają 256 cykli.
https://www.minuszerodegrees.net/memory/4164.htm
-
(które notabene sam pozrywałem - stąd doświadczenie z wymianą RAMÓW)
Dlatego już pisałem, żeby uważać i nie uczyć się na starych komputerach. Popsucie jednego Amstrada to moim zdaniem jeszcze nie jest doświadczenie.
Dołączam do KWFa z propozycją, żebyś najpierw się poduczył, potem naprawiał :) Nie obraź się, ale mam wrażenie, że w ogóle nie wiesz po co te pomiary robisz. Po prostu robisz, bo były robione na filmiku. Zwróć uwagę, że wszystkie pomiary na filmie są robione przed pierwszym włączeniem zasilania. Po prostu jak stwierdzisz zwarcie na linii zasilającej (niska rezystancja) to nie ma większego sensu załączać, bo przetwornica w Spectrum nie ma zabezpieczeń i zapewne coś spłonie. Ty przeskoczyłeś ten etap i zasilanie włączyłeś, komputer zagadał. Wypadałoby w takim wypadku zmierzyć napięcia wychodzące ze stabilizatora i przetwornicy, bo może walczysz z wymianą układów, a problem jest np. w zbyt niskim napięciu +5V i związanej z tym niestabilnej pracy pamięci.
-
(które notabene sam pozrywałem - stąd doświadczenie z wymianą RAMÓW)
Dlatego już pisałem, żeby uważać i nie uczyć się na starych komputerach. Popsucie jednego Amstrada to moim zdaniem jeszcze nie jest doświadczenie.
Dołączam do KWFa z propozycją, żebyś najpierw się poduczył, potem naprawiał :) Nie obraź się, ale mam wrażenie, że w ogóle nie wiesz po co te pomiary robisz. Po prostu robisz, bo były robione na filmiku. Zwróć uwagę, że wszystkie pomiary na filmie są robione przed pierwszym włączeniem zasilania. Po prostu jak stwierdzisz zwarcie na linii zasilającej (niska rezystancja) to nie ma większego sensu załączać, bo przetwornica w Spectrum nie ma zabezpieczeń i zapewne coś spłonie. Ty przeskoczyłeś ten etap i zasilanie włączyłeś, komputer zagadał. Wypadałoby w takim wypadku zmierzyć napięcia wychodzące ze stabilizatora i przetwornicy, bo może walczysz z wymianą układów, a problem jest np. w zbyt niskim napięciu +5V i związanej z tym niestabilnej pracy pamięci.
Ejj ale ja tego Amstrada teeż naprawiłem ;)
Ja rozumiem że nalezy mieć wiedze ale bez praktyki ona za dużo nie daje, myśle że doskonale o tym wiecie :). Teraz tymi rozmowami z wami i próbą naprawy Gumiaka nabywam też i praktykę dzięki wam oczywiście.
Nie obrażam bo wiem że rozmowa z laikiem bywa irytująca. Wiem że zawaliłem i podłączyłem go przed pomiarami. Dlatego pytałem czy może przed wymianą kości nie spróbować zdjagnozować tych szyn napięciowych wychodzących z tego stabilizatora i przetwornicy. Powiedz mi proszę jesli jeszcze masz do mnie troche cierpliwości uważasz ze powinienem sprawdzić napięcia zanim wezmę się za wymiane kości pamięci ? Jeśłi tak to chyba i tak musze je zmierzyć po podpięciu do prądu ? A i jeszcze jedno ten Pan w filmie mówił że należy wymienić stare kondensatory czy to mogło by unormować niewłaściwe napięcia na tych szynach ?
-
Co z tego, że naprawiłeś, jak ścieżki masz połatane. A można było naprawić bez łatania. Zawsze co połatane, to połatane. Połatane spodnie zazwyczaj nie wyglądają jak nowe, mimo, że niby funkcję spełniają i d* chronią ;)
Skoro już go włączałeś, to nie widzę powodu, żeby go jeszcze raz nie włączyć. Zwróć uwagę, że więcej czasu zajęło Ci napisanie posta niż zmierzenie napięć. I to jest irytujące. Po prostu nie pytaj, tylko je zmierz. Tu nikt się nawet wcześniej o napięciach nie zająknął, bo to jest oczywista oczywistość :)
-
Ja w pracy teraz jestem. Po robocie pomierzę.
-
Tu nikt się nawet wcześniej o napięciach nie zająknął, bo to jest oczywista oczywistość :)
Khem, khem ... wypowiedź nr 28 w tym wątku :P
Nie tak do końca dowolne 4164, bo należy użyć tych z odświeżaniem 128 cykli.
Tak masz rację, mój błąd, bo zapomniałem o pamięciach 4146, które wymagają 8 bitowego (256 cykli) odświeżania. W ZX Spectrum należy stosować pamięci z 7 bitowym odświeżaniem.
-
Co do kondensatorów, to oczywiście 40-letnie mogą mieć gorsze parametry, ale skoro przetwornica działa, to bym się na nich nie skupiał. Oczywiście jest jakaś szansa, że wejściowe straciły całkiem pojemność i nie filtrują, co powoduje, że np. napięcie za stabilizatorem nie jest tak stabilne jak mogłoby być. Ale tego bez pomiaru napięcia, najlepiej oscyloskopem, nie stwierdzisz.
-
Khem, khem ... wypowiedź nr 28 w tym wątku :P
Tak, tak, dojrzałem. Ale mimo wszystko nikt z nas nie zasugerował mu pomiarów przed wypruciem czegokolwiek. Przyznaj, że nie przyszło Ci do głowy, że ktoś może nie zmierzyć napięć zasilających przed jakąkolwiek robotą w Spectrum (czy jakimkolwiek innym układzie). Rutyna :)
Z drugiej strony widać, że kolega nie zadał sobie trudu i nie przejrzał tej setki postów o naprawach ZX'ów na tym forum, gdzie napięcia występowały jako punkt 1.
-
Powiem tak. Jakoś podejrzenia o problem z napięciami zasilania mnie w tym wypadku nie przekonują.
Skoro działa mu prawidłowo dolne 16KB, obraz stabilny bez artefaktów, to napięcia - i to aż trzy: +5, -5 i +12V - raczej trzymają się dobrze.
IMO problem leży gdzie indziej i całkiem możliwe, że ma ścisły, aczkolwiek nieoczywisty; związek z brakiem koloru.
Przyjrzyj się dokładnie płycie komputera, czy ktoś czegoś specjalnie nie przeciął lub zmostkował. Ewentualnie wylutował jakieś fabryczne zwory konfiguracyjne...
Jeśli to możliwe to poprosimy o dobre zdjęcie płyty od strony druku.
-
Powiem tak. Jakoś podejrzenia o problem z napięciami zasilania mnie w tym wypadku nie przekonują.
Skoro działa mu prawidłowo dolne 16KB, obraz stabilny bez artefaktów, to napięcia - i to aż trzy: +5, -5 i +12V - raczej trzymają się dobrze.
IMO problem leży gdzie indziej i całkiem możliwe, że ma ścisły, aczkolwiek nieoczywisty; związek z brakiem koloru.
Przyjrzyj się dokładnie płycie komputera, czy ktoś czegoś specjalnie nie przeciął lub zmostkował. Ewentualnie wylutował jakieś fabryczne zwory konfiguracyjne...
Jeśli to możliwe to poprosimy o dobre zdjęcie płyty od strony druku.
Bardzo dziękuję za sugestie wieczorkiem poleci fota.
-
Cześć z wieczora. Więć tak, pomierzyłem pamięci i porobiłem zdjęcia odwrotu płytki w szczególności tam gdzie było grzebane. Mam nadzieje ze jakość wystarczy. Czekam jeszcze na pamięć więc jej jeszcze nie wymieniłem dam znać jak już to zrobię. A teraz do rzeczy
Regulator napięcia:
9,06V oraz 4,94V
Pamieci niskiego poziomu:
na pinie -5V mamy -4,66
na pinie 12v mamy 11,94
na pinie 5v mamy 4,94
Pamieci wysokiego poziomu:
na pinie 5v mamy 4,93
procesor
pin 11 (5V) mamy 4,91
ULA
pin 14 (5V) mamy 4,90
pin 13 (5v)mamy 2,85 !!!! Tu jest chyba problem prawda ?
Ula sięmocno grzeje jak już pisałem
Dołączam zdjęcie jedno ogólne i trzy zblizeniewe gdzie było grzebane.
Widać że modulator był robiony, mini jacki oraz regulator napięcia.
Od razu powiem ze te ryski na ogólnym w lewym dolnym obszarze sprawdzałem i tam nie ma przerwań
Pozdrawiam serdecznie
-
Ja tam Tobie kibicuję w naprawie Spektrusia :)
Z jednej strony rozumiem frustrację bardziej doświadczonych Kolegów- w końcu tych sprzętów jest coraz mniej i warto o nie dbać.
Z drugiej strony ideą Clive Sinclaira było m. in. propagowanie nauki na podstawie stworzonych przez niego mikrokomputerów. I tu należy się cieszyć, że liźniesz nieco elektroniki i moim zdaniem o to tu właśnie chodzi. Prawda jest taka, że dzisiaj w Polsce nie uczy się nic na ten temat, nawet na wydziałach elektroniki politechnik- program jest niesamowicie okrojony…
-
Ja tam Tobie kibicuję w naprawie Spektrusia :)
Z jednej strony rozumiem frustrację bardziej doświadczonych Kolegów- w końcu tych sprzętów jest coraz mniej i warto o nie dbać.
Z drugiej strony ideą Clive Sinclaira było m. in. propagowanie nauki na podstawie stworzonych przez niego mikrokomputerów. I tu należy się cieszyć, że liźniesz nieco elektroniki i moim zdaniem o to tu właśnie chodzi. Prawda jest taka, że dzisiaj w Polsce nie uczy się nic na ten temat, nawet na wydziałach elektroniki politechnik- program jest niesamowicie okrojony…
ooo bardzo dziękuję za miłe słowa i pozdrawiam
btw. też ich rozumiem ;P
-
Odnośnie tego 13 pinu na ULI "pin 13 (5v)mamy 2,85 !!!! Tu jest chyba problem prawda ?"
Jeśli dobrze czytam schemat tu wydaje mi się że walniety może być rezystor R34 lub kondensator C30
tutaj linki do schematów:
https://spectrumforeveryone.com/wp-content/uploads/2017/08/ZXSpectrumIssue2-Schematics.gif
https://spectrumforeveryone.com/wp-content/uploads/2017/08/ZXSpectrumIssue2-Layout.gif
Może ktoś potwierdzić ?
Na pierwszych zdjęciach które tu wrzuciłem widać że na rezystorze leży jakaś część (na schemacie zaznaczona jako X2) z podkładką czarną. Wygląda jakby na tej podkładce był jakiś syf. Może to jest problemem ?
-
załączam dokładniejszą fotę tego miejsca
Na schemacie widzę że ten X2 jest połączony z kością generowania obrazu - może to jest też problem braku koloru ?
Z poniższego filmiku wynika że X2 jest odpowiedzialny w pewnym sensie za generowanie chrominancji (minuta 15:20 filmu)
https://www.youtube.com/watch?v=9-lA2F2uyA4&t=5s
-
To jest nadpalona folia izolująca (czy to oryginalne, hmm) od elementu znajdującego się poniżej (rezystora?).
Zdecydowanie trzeba tam zajrzeć.
-
Na schemacie widzę że ten X2 jest połączony z kością generowania obrazu - może to jest też problem braku koloru ?
Owszem. Przy czym powodem może być zarówno niedomaga nie układu, jak i źle zasilanie (potrzebne jest 12V).
-
Na schemacie widzę że ten X2 jest połączony z kością generowania obrazu - może to jest też problem braku koloru ?
Owszem. Przy czym powodem może być zarówno niedomaga nie układu, jak i źle zasilanie (potrzebne jest 12V).
Na tym X2 na którejś z nóżek powinno być 12v? Czy na kości LM1889N (tam znowu na schemacie nie widze pinu odpowiedzialnego za V) Przepraszam żę dopytuje (laik jestem)
-
Aaaa chyba widze. CHodzi CI o cały układ tak ? na schemacie przed kondensatorem 52 widze wejscie 12 V. W domu (znowu czekanie ;)) to sprawdze :)
-
Hejka po czasie. No niestety jest coraz gorzej :( Wymieniłem pamięć w IC22 i po odpaleniu zamiast akranu z napisem mam czarny akran z delikatnymi jasnymi pionowymi liniami i białą ramkę. Pamięć którą wsadziłem to (podobno) nowa Mitsubishi Electric M5K4164-15. Jestem troche podłamany :(
Co mogę zrobić ? Na zrzutach diagnostycznych pokazywało że oprócz IC22 było coś nie tak z IC21 IC17 IC16 IC15. Ale nie uśmiecha mi się teraz wszystko wymieniać nie mając pewności. To co mi chodzi po głowie to wymiana (jednak) multiplekserów dla których już są podstawki. czy te się nadadzą ?
https://www.tme.eu/pl/details/74ls157/dekodery-multipleksery-przelaczniki/texas-instruments/sn74ls157n/
Nazawa (SN74LS157N) pasuje.
Albo ... czytałem na tym forum że można zrobić diagrom czy jakoś tak tylko trzeba by go zaprogramować i wymienić w spectrusiu (nie wiem dokłądnie w którym miejscu). Mam programator więc mógłbym to zrobić. Co sugerujecie koledzy ?
-
Na schemacie widzę że ten X2 jest połączony z kością generowania obrazu - może to jest też problem braku koloru ?
Owszem. Przy czym powodem może być zarówno niedomaga nie układu, jak i źle zasilanie (potrzebne jest 12V).
Na tej wchodzącej linii jest dość mało napięcia 11,34V. To jest ok ?
-
Hejka po czasie. No niestety jest coraz gorzej :( Wymieniłem pamięć w IC22 i po odpaleniu zamiast akranu z napisem mam czarny akran z delikatnymi jasnymi pionowymi liniami i białą ramkę.
Nie obraź się ale na tym etapie to oddałbym go naprawy komuś kto ma o tym pojęcie. Szkoda sprzętu.
-
Nie obraże się spokojnie ale jeszcze spróbuje sam. Na razie nei zrobiłem jeszcze nic ponad rady jakie dostałem od was zresztą bardzo dobre rady :)
-
Hejka po czasie. No niestety jest coraz gorzej :( Wymieniłem pamięć w IC22 i po odpaleniu zamiast akranu z napisem mam czarny akran z delikatnymi jasnymi pionowymi liniami i białą ramkę. Pamięć którą wsadziłem to (podobno) nowa Mitsubishi Electric M5K4164-15.
Przeczytaj jeszcze raz, jaką pamięć miałeś wsadzić, a jaka podobno wsadziłeś. Nie ma miejsca na podobno, przypadkowe elementy, bo to nie zadziała i będzie tylko gorzej.
-
Hejka po czasie. No niestety jest coraz gorzej :( Wymieniłem pamięć w IC22 i po odpaleniu zamiast akranu z napisem mam czarny akran z delikatnymi jasnymi pionowymi liniami i białą ramkę. Pamięć którą wsadziłem to (podobno) nowa Mitsubishi Electric M5K4164-15.
Przeczytaj jeszcze raz, jaką pamięć miałeś wsadzić, a jaka podobno wsadziłeś. Nie ma miejsca na podobno, przypadkowe elementy, bo to nie zadziała i będzie tylko gorzej.
Hej, teraz chyba widzę .... chodzi o czas dostępu tak ?
Kurcze przepraszam że macie ze mną taką przeprawę, ale dzięki wam zdobywam cenne doświadczenie.
Proszę potwierdź mi tylko jeśli masz cierpliwość do mnie jeszcze czas dostępu ma mieć 200 a cykle odświeżania 128 ?
Faktycznie kupiłem tą pamięć trochę bezmyślnie .... myślałem że jak ktoś pisze że pamieć do zx spectrum i zgadza sie że 4164 to będzie git.
Kurcze z jednej strony mi ulżyło ale z drugiej strony mi wstyd. Tak czyłem że popełniłem jakiś głupi błąd ...
powiedz mi proszę ta pamięć będzie dobra ? tego TMS jest najwięcej na rynku obecnie:
https://www.ebay.com/itm/175982286241?_skw=4164-20&itmmeta=01J9CREK9GJWSJ33QFCJ64Q8CN&hash=item28f95c95a1:g:hIcAAOSw1SFilH9-&itmprp=enc%3AAQAJAAAAwHoV3kP08IDx%2BKZ9MfhVJKn%2BKBVcC1azft%2BKqFMK4eePV%2BbgJYquZFDjP0INscRTXDR0pEwv2PIlmTpsB31C%2BOLWrTIjq8BN6NV%2BvX3tUyn5haTHZQq2ZC1Wsrt%2FIajw4cEc3sTCOecwFk0ZTAG8XGerT9UwqSmj6ZT1F--jrvBuCMwrfc5DSox%2FIHFKzQ%2BFbInT%2Fy5azZUSqKV7d74er6tbzZkoKRQoE6iAl0b34RSz7ri%2BjvlZFjCWs7Q39ja%2BcQ%3D%3D%7Ctkp%3ABk9SR-y0upjLZA
Daj znać proszę czy na te cykle i odświeżenia mam zwrócić szczególną uwagę i dobrego weekeendu :)
-
Tak, poza typem pamięci ważny jest jej czas dostępu oraz cykle odświeżania. W ZX Spectrum nie miesza się układów pamięci o różnych parametrach. Te co kupiłeś byłyby dobre, jeśli wymieniłbyś wszystkie 8 kości razem oraz zmienił opóźnienie na linii /CAS do nich.
Tak na przyszłość: https://hardware.speccy.org/reparar-i.html
Teraz chcesz kupić układy z Chin i nie zdziw się, że połowa z nich będzie albo wadliwa, albo mogą być pisanki-malowanki. Twój czas, Twoje fundusze, ale poszedłbym drogą która wskazał @skoti. A do wskrzeszania oraz katowania kup jakąś uszkodzoną płytę od ZX Spectrum i na niej eksperymentuj oraz ucz się.
I podobny przypadek do Twojego: https://www.speccy.pl/forum/index.php?topic=2062.0
-
To co mi chodzi po głowie to wymiana (jednak) multiplekserów dla których już są podstawki. czy te się nadadzą ?
https://www.tme.eu/pl/details/74ls157/dekodery-multipleksery-przelaczniki/texas-instruments/sn74ls157n/
Nazawa (SN74LS157N) pasuje.
Nie kupuj nowych układów Texas Instruments, tylko szukaj jakiś leżaków magazynowych. Możesz się przejechać na tym, bo nowe produkcje to często układy CMOS (HCT) które niby mają parametry układów serii LS, ale w starszych układach dzieją się z nimi niespotykane rzeczy.
Albo ... czytałem na tym forum że można zrobić diagrom czy jakoś tak tylko trzeba by go zaprogramować i wymienić w spectrusiu (nie wiem dokłądnie w którym miejscu). Mam programator więc mógłbym to zrobić. Co sugerujecie koledzy ?
Przecież masz diagrom w postaci "karty diagnostycznej" i on zwrócił Ci informacje o błędach pamięci...
Pamiętaj też, że w EEPROM karty masz aż trzy różne programy diagnostyczne. Może warto się nimi posłużyć.
powiedz mi proszę ta pamięć będzie dobra ? tego TMS jest najwięcej na rynku obecnie:
https://www.ebay.com/itm/175982286241?_skw=4164-20&itmmeta=01J9CREK9GJWSJ33QFCJ64Q8CN&hash=item28f95c95a1:g:hIcAAOSw1SFilH9-&itmprp=enc%3AAQAJAAAAwHoV3kP08IDx%2BKZ9MfhVJKn%2BKBVcC1azft%2BKqFMK4eePV%2BbgJYquZFDjP0INscRTXDR0pEwv2PIlmTpsB31C%2BOLWrTIjq8BN6NV%2BvX3tUyn5haTHZQq2ZC1Wsrt%2FIajw4cEc3sTCOecwFk0ZTAG8XGerT9UwqSmj6ZT1F--jrvBuCMwrfc5DSox%2FIHFKzQ%2BFbInT%2Fy5azZUSqKV7d74er6tbzZkoKRQoE6iAl0b34RSz7ri%2BjvlZFjCWs7Q39ja%2BcQ%3D%3D%7Ctkp%3ABk9SR-y0upjLZA
Wg noty katalogowej jest to pamięć 64KBx1bit, o czasie dostępu 200ns, odświeżanie 256cykli/4ms - zatem nie nadaje się.
Na polskim portalu aukcyjnym znajdziesz Samsunga KM4164B-12 (120ns, 128cykli) albo Hitachi HM4864P-2 (150ns, 128cykli), albo też Fujitsu MB8264-15 (150ns, 128cykli)...
-
To co mi chodzi po głowie to wymiana (jednak) multiplekserów dla których już są podstawki. czy te się nadadzą ?
https://www.tme.eu/pl/details/74ls157/dekodery-multipleksery-przelaczniki/texas-instruments/sn74ls157n/
Nazawa (SN74LS157N) pasuje.
Nie kupuj nowych układów Texas Instruments, tylko szukaj jakiś leżaków magazynowych. Możesz się przejechać na tym, bo nowe produkcje to często układy CMOS (HCT) które niby mają parametry układów serii LS, ale w starszych układach dzieją się z nimi niespotykane rzeczy.
Albo ... czytałem na tym forum że można zrobić diagrom czy jakoś tak tylko trzeba by go zaprogramować i wymienić w spectrusiu (nie wiem dokłądnie w którym miejscu). Mam programator więc mógłbym to zrobić. Co sugerujecie koledzy ?
Przecież masz diagrom w postaci "karty diagnostycznej" i on zwrócił Ci informacje o błędach pamięci...
Pamiętaj też, że w EEPROM karty masz aż trzy różne programy diagnostyczne. Może warto się nimi posłużyć.
powiedz mi proszę ta pamięć będzie dobra ? tego TMS jest najwięcej na rynku obecnie:
https://www.ebay.com/itm/175982286241?_skw=4164-20&itmmeta=01J9CREK9GJWSJ33QFCJ64Q8CN&hash=item28f95c95a1:g:hIcAAOSw1SFilH9-&itmprp=enc%3AAQAJAAAAwHoV3kP08IDx%2BKZ9MfhVJKn%2BKBVcC1azft%2BKqFMK4eePV%2BbgJYquZFDjP0INscRTXDR0pEwv2PIlmTpsB31C%2BOLWrTIjq8BN6NV%2BvX3tUyn5haTHZQq2ZC1Wsrt%2FIajw4cEc3sTCOecwFk0ZTAG8XGerT9UwqSmj6ZT1F--jrvBuCMwrfc5DSox%2FIHFKzQ%2BFbInT%2Fy5azZUSqKV7d74er6tbzZkoKRQoE6iAl0b34RSz7ri%2BjvlZFjCWs7Q39ja%2BcQ%3D%3D%7Ctkp%3ABk9SR-y0upjLZA
Wg noty katalogowej jest to pamięć 64KBx1bit, o czasie dostępu 200ns, odświeżanie 256cykli/4ms - zatem nie nadaje się.
Na polskim portalu aukcyjnym znajdziesz Samsunga KM4164B-12 (120ns, 128cykli) albo Hitachi HM4864P-2 (150ns, 128cykli), albo też Fujitsu MB8264-15 (150ns, 128cykli)...
Dzięki za info. co do tej karty to ona teraz nie odpala. Musze skołowaćdobre kości może nie będzie dramatu. Multipleksery teoretycznie sprawne bo testowałem na programatorze.
-
Hej znalazłem takie kości na Ebay ale sprzedawca jest z Polski. CO prawda nie testowane ale 8 sztyuk za tą cene wiec no może będzie jakaś sprawna.
Według opisu z tego linku pasują
https://www.minuszerodegrees.net/memory/4164.htm
ale wole was dopytać jeśli moglibyście zerknąć
https://www.ebay.com/itm/261614573015?_skw=4164+200ns+ram&itmmeta=01J9DYXTXBFWS2WC30JT4Q12VF&hash=item3ce97195d7:g:8X0AAOxydlFTA3mc&itmprp=enc%3AAQAJAAAA8HoV3kP08IDx%2BKZ9MfhVJKkPk5VkJVM41lXVRGI%2F%2BkgwM91TI9YA%2FivOK9poec8JT8g99hB1uQ7MADv16r1S69WdbdEOgwwo5ISgSvTpt1KCdfbjWJk%2B6P0AI1lwFECJ6XjKY9W1wVN6fyCzjcmkYWwQMIZeeE%2Fl9BKorYMODuJxgOMKQsCrnj2J3tUUvU2kaN%2FyMo9yt0VG2IVmAd1dpRc5Z21Mz1PMMI8RYOU7hJ%2FKo9LpZxuE2t6h50rd60YLJyxmLccm5g%2B8brheOynig6VgO%2Bw9dy%2BngptBfJN5qU7fVSvsqCgILm6eChun%2B3iRlA%3D%3D%7Ctkp%3ABk9SR-Ku977LZA
-
Hej znalazłem takie kości na Ebay ale sprzedawca jest z Polski.
Taaa. Sprzedawca z polski... ;D Ale towar i tak leci z Aliexpress.
Naprawdę. Koledzy Ci dobrze radzą, byś oddał to komuś kto ma zaplecze techniczne i potrafi to naprawić. Tym bardziej, że dowiadujemy się, iż teraz po Twoich ostatnich ruchach nawet ROM diagnostyczny nie potrafi się uruchomić.
Więc dla dobra tego sprzętu - proponuję ten wątek zamknąć, bo to będzie najlepsza opcja by kolegę zmusić do zaprzestania grzebania w nim na własną rękę.
-
Gościu jest z Katowic gadałem z nim kosci sa wylutowywane ale nie sprawdzane. Widac ze sprzedal tego juz sporo. Diagram nie dziala bo komp nie nie na ramu dobrego. Kartridge nie jest zepsuty.Do tego moje dzialania oprocz pomylki z Ramem sa scisle zwiazane z waszymi radami. Proszę tylko o potwierdzenie czy kości pasują. Przecież jak włożę prawidłowy Rom to wszystko może ruszyć.
-
Nie ma większej różnicy, czy ROM masz na zewnątrz, czy w środku. Powinien się odpalać. Masz teraz coś zrąbane na magistrali adresowej/danych, albo uwaliłeś już CPU/ULA.
-
Nie znam sie, to się wypowiem.
Niedawno zanabyłem spektrusia z bardzo suża ilośćia problemów, min, nie wyswietlał kolorów, sam obraz był tez przyciemniony.
Mój miał akurat AV mod-a ale wydaje mi się że problem byłby też na orginalnym wyjściu.
U mnie winne było mocno skorodowane wejscie modulatora.
W środkowej części odłożyło sie bardzo dużo ulenionego metalu, ja usunąłem to IPA + wacik, ale chyba każda metoda będzie dobra.
Zauważyłem też że modulator łatwo "rozstroić" przypadkowo dociskając cewkę.
Ja zacząłbym od AV moda który tutaj (poprawcie mnie jeśłi się mylę) powinien być super-łatwy.
-
Hej udało mi się naprawić brak górnej pamięci. Oto opis co tam sie działo
Na początku diagrom wywalał jedną pamięc wysokiego poziomu i 2 multipleksery. Wymieniłem pamięc pojawiał się nowa i pozostały 2 multipleksery. Wymieniłem kolejną i dalej pamięci inne się pokazywały + te same mulitpleksery więc wymieniłem multipleksery - to samo ale bez multiplekserów. Dalej po wymianie pamięci pokazywała się dalej jakiaś wadliwa (z jeszcze nie wymienionych) i tak zawężałem to wszystko aż wymieniłem 7 pamięci i test wyczytał wtedy wszystkie. Dziwna to awaria bo przedostatnia z wymienionych pamięci dawała błędy na inncyh (z tej samej serii być może sprawnych jeszcze je wszystki posprawdzam w testerze). Dla estetyki wymieniłem już ostatnią by wszystkie były z tej samej serii i tak historia naprawy pamięci dobiegła końca.
Pozdt można uznaćza zamknięty jest i tak dośćspory więc założyłem nowy dotyczący kolorów.
Pozdrawiam i dziekuję za wszystkie sugestie.
-
Co do pamięci w ZX 48k to ja wymieniam wszystkie kostki na nowe.
Kilkukrotnie miałem tak, że uzywając pamięci które były "sprawne" z wylutu, komputer był niestabilny po ok. 1h pracy.
No ale, jak kto woli.