Autor Wątek: Meritum ciekawostki  (Przeczytany 1520 razy)

Maxtech

  • *
  • Wiadomości: 20
  • Miejsce pobytu:
    Poznań
Meritum ciekawostki
« dnia: 2025.02.16, 14:00:40 »
Wprowadzenie
Ponieważ komputerami Meritum zajmuję sie już kilka lat ( najpierw zbudowałem klona M1 na PLD, później klona Fdc dla M2) chciałbym sie podzielić z Wami kilkoma (wybranymi) spostrzeżeniami, jakie odnotowalem przez ten czas.

M2 i "górne" Dram.
Od samego poczatku, jak tylko ujrzalem zdjęcia M2, nasunęło mi się pytanie, dlaczego w M2 pamięć Dram jest umieszczona na górnym pcb, skoro jest dla niej miejsce na dolnym, tak jak w modelu M1. Aby sprawa była jeszcze bardziej zagmatwana, to widzialem zdjęcia M2, które miało puste podstawki na dolnym pcb. Odpowiedź na to pytanie nasuwa się właściwie sama po spojrzeniu na spodnią stronę górnego pcb. Widać tam kilka grubych ścieżek doprowadzajacych zasilanie do DRAM i miejsca, w których zostały poprzecinane. W pierwotnym założeniu, na górnym pcb przewidziano miejsce dla pamięci DRAM o pojemności 16KB (M2 miałby wtedy 32KB Dram) w wersji 16Kb*1 i trzech napięciach zasilania (+5 +12 -5). Ponieważ ceny pamieci Dram w latach 80tych szybko malały, zapewne już po wyprodukowaniu pcb okazało się, że 16 układów 16Kb jest w podobnej cenie jak 64Kb*1. Dla ciekawości odtworzyłem oryginalny schemat połączeń dekodera adresowego i generatora sygnalu CAS (na zielono połączenia przed modyfikacja). W Merze- Elzab pewnie mieli tych płyt w magazynie "po sufit", więc tańsza opcją(niż złomowanie), było "kynarkowanie" przez jakiegoś montera/monterke :-)

Meritum sieciowe
Zapewne wielu z Was widziało ten komputer z dodatkową płytką nad górnym pcb, ale już pewnie nie każdy wie, że są dwa wykonania tego komputera: wersja kliencka- standardowy Basic rozszerzony o obsługę sieci i wersja "serwerowa". O istnieniu tej drugiej dowiedziałem się przypadkiem kilka tygodni temu. Poczatkowo myślałem, że jest to jakaś wersja terminala, bo ten komputer ma tylko jeden eprom 2KB i zgłasza się komunikatem o braku dysku. Zgrałem zawartość ROM i na tym moje nim zainteresowanie się zakończyło. Do sprawy wróciłem jednak pod wpływem rozmowy z użytkownikiem takiego komputera, który stwierdzil, że po przełożeniu eprom'ow ze standardowego M2, komputer zgłosza się jak poprzednio. Z czystej ciekawosci wgrałem ten 2KB rom do mojego emulatora M2 i od razu zaskoczenie: pierwszy rozkaz (@0x0) to JP @0xF000. Jak to, tak bez żadnego przełączania rom'ow skok z początku na sam koniec? Domyśliłem się, że ten specyficzny komputer ma "mechanizm" automatycznego przełączania dekodera adresu. Po dodaniu takiej poprawki do emu, program zaczął się wykonywać, ale na ekranie "śmieci". Dopiero podgląd zawartości Dram rozwiązał zagadkę: obszar klawiatury i Video zostały przeniesione pod inne adresy: 0xF800 i 0xFC00 odpowiednio. Skoro adresy ROM, klawiatury i Video zostały przeniesione na sam koniec obszaru adresowego Z80, to może oznaczać tylko jedno: jest to komputer dedykowany do pracy pod kontrolą systemu CP/M! Po wprowadzeniu kolejnych poprawek w emu, na ekranie pojawił mi się napis jak w oryginale. Zatem jest dobrze, brakowało mi tylko Cp/m do pełnych testów. Ponieważ posiadam kod źródłowy Cp/m'a dla Fdc Mery, przerobilem go do pracy na M2 - trochę czasu to zajęło, ale w koncu zadziałał :-)
Komputer ma wbudowany program monitora (debit- taki sam, jak w M1), który uruchamia sie automatycznie, gdy brak komunikacji z FDC lub ładowanie systemu zakończy się niepowodzeniem.
Ps. W załączniku instrukcja obsługi programu monitora.

Radosław

  • ***
  • Wiadomości: 113
  • Miejsce pobytu:
    K-K
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #1 dnia: 2025.02.16, 15:15:52 »
Mega ciekawy artykuł. Gratuluję wytrwałości i dziękuję za podzielenie sią wiedzą ... i literaturą  :) 

tapy

  • ****
  • Wiadomości: 295
  • Z80 & CP/M
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #2 dnia: 2025.02.16, 16:21:17 »
Czy ten CP/M Net to ma coś wspólnego z Digital Research CP/Net (choć nie sądzę, bo w oryginale serwer pracował pod MP/M) czy to jakaś autorska przeróbka CP/M umożliwiająca pracę w sieci?

damik

  • Fresh rosin sniffer ;)
  • Moderator
  • *****
  • Wiadomości: 2674
  • Miejsce pobytu:
    Generalnie Polska, głównie Bytom czasem Bielsko-Biała oraz okolice
  • ZX'owy i nie tylko...
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #3 dnia: 2025.02.16, 21:49:33 »
Z tego co mi wiadomo to były raczej co najmniej dwie wersje CP/M dla komputerów Meritum2, jedna klasyczna z jaką miałem kiedyś do czynienia a która prawdopodobnie jak się domyślam była uruchamiana na procesorze stacji dyskietek która musiała posiadać na płycie FDC zamontowane 64KB RAM gdzie sam komputer Meritum był jedynie terminalem, druga wersja CP/M (domniemam, bo nie miałem z nią styczności) to taka bardziej sieciowa która była uruchamiana na specjalnie zmodyfikowanym komputerze Meritum2 umożliwiającym relokację okrojonego (2KB) ROM, VRAM oraz klawiatury pod wysokie adresy RAM (od F000H).
Wersja sieciowa CP/M była potrzebna do załadowania na komputerze MASTER (serwerze) programu obsługi sieci NET7N.COM oraz zmodyfikowanego interpretera języka BASIC wzbogaconego o polecenia komunikacji sieciowej a sam CP/M w tle zapewniał obsługę systemu plików na stacji dyskietek.
Z tego co wyczytałem w mojej dokumentacji to obsługa sieci była możliwa jedynie z poziomu BASIC'a, pozwalała na ładowanie i zapis programów, drukowanie oraz przesyłania komunikatów z/do komputerów klienckich.
Same komputery klienckie nie potrafiły pracować pod kontrolą CP/M a jedynie komunikowały się z serwerem za pomocą zmodyfikowanego interpretera języka BASIC zawartego w ROM.
« Ostatnia zmiana: 2025.02.16, 22:54:11 wysłana przez damik »
Wszystkiego po trochu: Schwarz, mydło i powidło... konsole, stare i nieco nowsze komputery oraz akcesoria i duperele.

Zegar

  • **
  • Wiadomości: 60
  • Miejsce pobytu:
    Europa
  • Z80/CA80
    • Wszystko o CA80.
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #4 dnia: 2025.02.16, 22:19:32 »
Niestety nie pracowałem nigdy na Meritum, ale w moim Technikum było ich kilka. Dotarły dopiero kiedy kończyłem, więc nie było czasu... Z tego co wiem, System operacyjny był przerobionym CP/M. Zmieniono nazwę na CP/J chyba od "Junior". Mam w domu książkę z opisem tego systemu i poza poleceniami sieciowymi wszystko jest znane z CP/M.

damik

  • Fresh rosin sniffer ;)
  • Moderator
  • *****
  • Wiadomości: 2674
  • Miejsce pobytu:
    Generalnie Polska, głównie Bytom czasem Bielsko-Biała oraz okolice
  • ZX'owy i nie tylko...
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #5 dnia: 2025.02.16, 22:25:41 »
Tak pewnie było z CP/M (CP/J) w przypadku komputera Elwro 800 Junior ale nie w komputerach MERITUM, tam było to pewnie nieco inaczej zrobione. :)
« Ostatnia zmiana: 2025.02.16, 22:38:00 wysłana przez damik »
Wszystkiego po trochu: Schwarz, mydło i powidło... konsole, stare i nieco nowsze komputery oraz akcesoria i duperele.

damik

  • Fresh rosin sniffer ;)
  • Moderator
  • *****
  • Wiadomości: 2674
  • Miejsce pobytu:
    Generalnie Polska, głównie Bytom czasem Bielsko-Biała oraz okolice
  • ZX'owy i nie tylko...
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #6 dnia: 2025.02.17, 21:45:05 »
Jeszcze jedna ciekawostka akurat dotycząca dotycząca stacji dyskietek dla MERITUM.

Może nie każdy zwrócił uwagę na te kilka niepozornych zdań z dokumentacji tej stacji dyskietek.
W zasadzie do każdej wersji stacji była ta sama DTR'ka z czasem wzbogacana o krótką jednostronicową erratę/aneks, jednak zobaczmy co planowano a co było faktycznie dostępne. (foto w załączniku)

*1 - nie spotkałem innego EPROM'a niż 2K czyli ruski 2716, wsady były w różnych wersjach dla napędów Robotron z NRD 40-ścieżkowych jednostronnych, węgierskich 35-ścieżkowych jednostronnych i japońskich dwu stronnych 80-ścieżkowych, w końcu 2KB chyba wystarczyło do obsługi tego kontrolera dyskietek.

*2 - późniejsze kontrolery dyskietek były wyposażone w dodatkowe 64kB DRAM ale nie widziałem sterownika dla RAM-dysku a jedynie dowiedziałem się tylko że było to potrzebne do obsługi CP/M. Wersji z 16KB DRAM nigdy nie spotkałem.

*3 - tutaj wszystko się zgadza, późniejsze stacje dyskietek posiadały takie właśnie napędy.

*4 - to jest najciekawsze, jednak nie widziałem nigdy takiego dodatkowego pakietu w żadnej formie, ciekawa koncepcja i podobno były jakiś plany ale w końcu nie doszło do wdrożenia tego pomysłu z tego co mi wiadomo.
Z tego wszystkiego pozostało tylko wlutowane złącze ELTRA 64-pin w każdej znanej mi płytce takiego kontrolera (*5).

W zasadzie gdyby wstawić tam nawet prosty dodatkowy pakiet z portem szeregowym (dla terminala) lub kontroler monitora CRT + port klawiatury to wraz z odpowiednio zmodyfikowanym wsadem EPROM z pkt 1 mielibyśmy autonomiczny komputer pod CP/M z procesorem Z80@2MHz (a pewnie nawet i 4MHz gdyby nie stosowany tam powszechnie NRD'owski klon Z80), 64KB RAM i dwiema stacjami dyskietek, tym bardziej że konstrukcja kontrolera pozwalała na programową zmianę mapy pamięci w kilku opcjach.
Ten kontroler/komputer dyskowy to moim zdaniem bardzo ciekawa i przemyślana konstrukcja ze sporym potencjałem, szkoda tylko że niewykorzystanym pewnie z powodów polityczno-ekonomicznych.

Może ktoś posiada jakieś dodatkowe informacje w tym temacie, chętnie się zapoznam bo możliwe że mój stan wiedzy nie jest pełny lub coś przekłamałem.  ;)

« Ostatnia zmiana: 2025.02.17, 23:29:34 wysłana przez damik »
Wszystkiego po trochu: Schwarz, mydło i powidło... konsole, stare i nieco nowsze komputery oraz akcesoria i duperele.

mkamzierczak

  • SZUKAM: w sumie to szukam już tylko Jantar 0801 i ODRA jakaś jak się trafi :D
  • ****
  • Wiadomości: 498
  • Miejsce pobytu:
    Warszawa
  • Wszystko się znajdzie, to tylko kwestia czasu...
    • Polskie Komputery
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #7 dnia: 2025.02.18, 00:14:04 »
Jeszcze jedna ciekawostka akurat dotycząca dotycząca stacji dyskietek dla MERITUM.

Może nie każdy zwrócił uwagę na te kilka niepozornych zdań z dokumentacji tej stacji dyskietek.
W zasadzie do każdej wersji stacji była ta sama DTR'ka z czasem wzbogacana o krótką jednostronicową erratę/aneks, jednak zobaczmy co planowano a co było faktycznie dostępne. (foto w załączniku)

*1 - nie spotkałem innego EPROM'a niż 2K czyli ruski 2716, wsady były w różnych wersjach dla napędów Robotron z NRD 40-ścieżkowych jednostronnych, węgierskich 35-ścieżkowych jednostronnych i japońskich dwu stronnych 80-ścieżkowych, w końcu 2KB chyba wystarczyło do obsługi tego kontrolera dyskietek.

*2 - późniejsze kontrolery dyskietek były wyposażone w dodatkowe 64kB DRAM ale nie widziałem sterownika dla RAM-dysku a jedynie dowiedziałem się tylko że było to potrzebne do obsługi CP/M. Wersji z 16KB DRAM nigdy nie spotkałem.

*3 - tutaj wszystko się zgadza, późniejsze stacje dyskietek posiadały takie właśnie napędy.

*4 - to jest najciekawsze, jednak nie widziałem nigdy takiego dodatkowego pakietu w żadnej formie, ciekawa koncepcja i podobno były jakiś plany ale w końcu nie doszło do wdrożenia tego pomysłu z tego co mi wiadomo.
Z tego wszystkiego pozostało tylko wlutowane złącze ELTRA 64-pin w każdej znanej mi płytce takiego kontrolera (*5).

W zasadzie gdyby wstawić tam nawet prosty dodatkowy pakiet z portem szeregowym (dla terminala) lub kontroler monitora CRT + port klawiatury to wraz z odpowiednio zmodyfikowanym wsadem EPROM z pkt 1 mielibyśmy autonomiczny komputer pod CP/M z procesorem Z80@2MHz (a pewnie nawet i 4MHz gdyby nie stosowany tam powszechnie NRD'owski klon Z80), 64KB RAM i dwiema stacjami dyskietek, tym bardziej że konstrukcja kontrolera pozwalała na programową zmianę mapy pamięci w kilku opcjach.
Ten kontroler/komputer dyskowy to moim zdaniem bardzo ciekawa i przemyślana konstrukcja ze sporym potencjałem, szkoda tylko że niewykorzystanym pewnie z powodów polityczno-ekonomicznych.

Może ktoś posiada jakieś dodatkowe informacje w tym temacie, chętnie się zapoznam bo możliwe że mój stan wiedzy nie jest pełny lub coś przekłamałem.  ;)

Panie Damiku :D mam wszystkie 4 stacje te z tymi napędami Tandona, te z Robotronem, te z napędami Teac i te z Canonem. Także powoli zgra się to wszystko i udostępnię :) więcej stacji do Meritum nie zamierzam posiadać :D
Elkor Karat, Elwro 800 Junior, Elwro 800-2 Junior, Elwro 800-3 Junior, Meritum I, Meritum II, Meritum 3, ComPAN 8, MK45, IMPOL-II, Bosman 8, Elwro 500,  Elwro 600, Cobra, Elwro 801AT, Mazovia 1016, ITM PC 80, MERA 100, MERA 400, Mister Z80 MSA-80, MSM-1, Computex CX-80, IMZ-80

damik

  • Fresh rosin sniffer ;)
  • Moderator
  • *****
  • Wiadomości: 2674
  • Miejsce pobytu:
    Generalnie Polska, głównie Bytom czasem Bielsko-Biała oraz okolice
  • ZX'owy i nie tylko...
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #8 dnia: 2025.02.18, 00:35:38 »
Akurat posiadam chyba wszystkie te wymienione wsady EPROM dla stacji MERITUM.  :P
Zgrywałem je sobie w czasie kiedy miałem z nimi styczność (a nawet mam jeszcze ze dwa takie starsze kontrolery), ale nie wykluczam że mogły występować też jeszcze jakieś inne wersje tego firmware i może warto by było je kiedyś ze sobą porównać z takimi z innych źródeł.  :)
« Ostatnia zmiana: 2025.02.18, 00:42:11 wysłana przez damik »
Wszystkiego po trochu: Schwarz, mydło i powidło... konsole, stare i nieco nowsze komputery oraz akcesoria i duperele.

Radosław

  • ***
  • Wiadomości: 113
  • Miejsce pobytu:
    K-K
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #9 dnia: 2025.02.20, 18:25:59 »
mkamzierczak

Gratuluję pokaźnej kolekcji stacji do MERITUM.
Chętnie bym 1 egzemplarz przygarnął o ile będziesz chętny sprzedać, lub się na coś zamienić (choć podobno masz już wszystko).

Z informacji podanych przez Ciebie wnioskuję że stacje były równie różnorodne jak ... same MERITUM-y.


Maxtech

  • *
  • Wiadomości: 20
  • Miejsce pobytu:
    Poznań
Odp: Meritum ciekawostki
« Odpowiedź #10 dnia: 2025.02.20, 22:17:30 »
Od forumowicza ED otrzymałem zdjęcia bardzo ciekawej wersji M2, która posiada fabrycznie zamontowaną pamięć 64KB na dolnej płycie. Jednoznacznie widać, że górne pcb nie było lutowane "na fali" (tylko ręcznie), bo wszystkie otwory/przelotki nie są zaślepione cyną. Prawdopodobnie jest to jedna z pierwszych wersji M2.
Z kolei od innego, bardzo znanego, forumowicza DAMIKA, otrzymałem zdjęcia M2 w wersji sieciowej.Dodatkowa płytka interfejsu sprawia wrażenie mocno prototypowej...
Temat połączenia sieciowego Meritum zaciekawił mnie na tyle, że postanowiłem sprząc ze sobą dwa emulatory M2 i testowo przesłać jakiś tekst z jednego do drugiego. Operacja przebiegła pomyślnie i tekst z komputera o adresie 7 został wysłany do komputera o adresie 10 (jak na obrazku). Tekst komunikatu pojawia się ekranie adresata, ale nie usuwa oryg. treści tylko ją przykrywa, bo po naciśnięciu dowolnego klawisza, komunikat znika i przywracana jest pierwotna zawartość ekranu. Jedynym śladem po tej operacji jest dwuznakowy status operacji w dolnym prawym narożniku ekranu. Również na ekranie nadawcy (w tym samy miejscu) jest wyświetlany status operacji: Ok/Er...Oprócz komunikatów tekstowy przez sieć Meritum można przesłać dużo więcej informacji. Np. użytkownik jednego komputera może przesłać obraz swojego ekranu do innego lub pobrać treść ekranu innego użytkownika. Możliwe jest również przesyłanie zawartości pamięci (wybranego obszaru pomiędzy użytkownikami).
 I jeszcze zła informacja dla posiadaczy tej wersji komputera - nie posiada on procedur obsługi
 stacji dysków dlatego programy można ładować tylko z sieci lub z magnetofonu :-(
Na koniec nawiązanie do Fdc i złącza rozszerzeń(o którym napisal DAMIK), w które jest wyposażony. Praktyczniejszym jego wykorzystaniem byłoby podłączenie do niego dodatkowego ramu (np. 3*64KB) i używanie go jako RamDysku. Tym bardziej, że dekoder adresowy pamięci (PROM) został przewidziany do obslugi ExternalRam. Niestety, oprócz dodatkowej plytki potrzebna też będzie zmiana softu w rom'ie, bo nie ma tam procedur do obsługi RamDysku. Pomysł wydaje mi się wart realizacji, bo pozwoli zminimalizować wykorzystanie FDD.